کد مطلب:95234 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:300
بلی بحث شده است، زیاد هم بحث شده است، ولی همه در اطراف یك نكته دور می زند و آن اینكه ذات حق وجود بی حد و نهایت، و هستی مطلق است و «ماهیت» ندارد، او ذاتی است محدودیت ناپذیر و بی مرز، هر موجودی از موجودات حد و مرز و نهایتی دارد، خواه آن موجود متحرك باشد و یا ساكن، (موجود متحرك نیز دائما مرزها را عوض می كند) ولی ذات حق حد و مرزی ندارد، و ماهیت كه او را در نوع خاصی محدود كند و وجود محدودی را به او اختصاص دهد در او راه ندارد، هیچ زاویه ای از زوایای وجود از او خالی نیست، هیچ فقدانی در او راه ندارد، تنها فقدانی كه در او راه دارد، فقدان فقدان است و تنها سلبی كه درباره او صادق است سلب سلب است و تنها نفی و نیستی كه وصف او واقع می شود نفی هر نقص و نیستی از قبیل مخلوقیت و معلولیت و محدودیت و كثرت و تجزی و نیازمندی است، و بالأخره تنها مرزی كه او در آن مرز پا نمی گذارد مرز نیستی است، او با همه چیز است ولی در هیچ چیز نیست و هیچ چیز هم با او نیست؛ داخل در هیچ چیز نیست ولی از هیچ چیز هم بیرون نیست. او از هر گونه كیفیت و چگونگی و از هر گونه تشبیه و تمثیل منزه است. زیرا همه اینها اوصاف یك موجود محدود و متعین و ماهیت دار است: [صفحه 75] «مع كل شی ء لا بمقارنه و غیر كل شیی ء لا بمزایله»[1]. او با همه چیز هست ولی نه باین نحو كه جفت و قرین چیزی واقع شود و در نتیجه آن چیز نیز قرین و همدوش او باشد، و مغایر با همه چیز است و عین اشیاء نیست ولی نه به این وجه كه از اشیاء جدا باشد و وجودات اشیاء مرزی برای ذات او محسوب شود. «لیس فی الاشیاء بوالج و لا عنها بخارج».[2]. او در اشیاء حلول نكرده است، زیرا حلول مستلزم محدودیت شی ء حلول كننده و گنجایش پذیری او است؛ در عین حال از هیچ چیز هم بیرون نیست زیرا بیرون بودن نیز خود مستلزم نوعی محدودیت است. «بان من الاشیاء بالقهر لها و القدره علیها و بانت الاشیاء منه بالخضوع».[3]. مغایرت و جدائی او از اشیاء به این است كه او قاهر و قادر و مسلط بر آنها است، و البته هرگز قاهر عین مقهور و قادر عین مقدور و مسلط عین مسخر نیست و مغایرت و جدائی اشیاء از او به این نحو [صفحه 76] است كه خاضع و مسخر پیشگاه كبریائی او می باشند و هرگز آنكه در ذات خود خاضع و مسخر است (عین خضوع و اطاعت است) با آنكه در ذات خود بی نیاز است یكی نیست. جدایی و مغایرت حق با اشیاء به این نحو نیست كه حد و مرزی آنها را از هم جدا كند بلكه به ربوبیت و مربوبیت، كمال و نقص، و قوت و ضعف است. در كلمات علی علیه السلام از این گونه سخن بسیار می توان یافت. همه ی مسائل دیگر كه بعدا ذكر خواهد شد بر اساس این اصل است كه ذات حق وجود مطلق و بی نهایت است و هیچ نوع حد و ماهیت و چگونگی درباره ی او صادق نیست.
آیا در نهج البلاغه درباره ذات حق و اینكه او چیست و چه تعریفی می توان برایش ذكر كرد بحثی شده است؟
صفحه 75، 76.